Kıdem tazminatı, yeni sisteme geçilmesi, emekçilerin hak kaybı olmaması, patronların ise maliyetlerinin düşürülmesi denklemiyle çalışma hayatının değişmeyen gündemi olmaya devam ediyor. Hükümetin Yeni İktisat Programı’nda da yer alan kıdem tazminatı, yaklaşık 14 milyon sigortalı çalışan ile binlerce patronu direkt ilgilendiriyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın “Yeni İktisat Programı Yapısal Dönüşüm Adımları 2019” kapsamında açıkladığı fon sistemiyle kıdem tazminatı, çalışma hayatının gündemine tekrar geldi.
Yaklaşık 15 yıldır çeşitli periyotlarda masaya yatırılan kıdem tazminatında, Avusturya başta olmak üzere çeşitli modeller gündeme getirilmiş ancak toplumsal tarafların görüş farklılıkları nedeniyle uzlaşma sağlanamamış ve mevcut sisteme devam edilmişti.
Hükümetin Yeni İktisat Programı’nda yer alan ve Bakan Albayrak’ın yeni bir sistem açıklamasıyla yine başlayan kıdem tazminatı tartışmaları, hükümet, emekçi ve patron temsilcilerinin gelecek günlerde bir ortaya geleceği toplantıyla farklı bir boyuta taşınacak.
Milyonlarca çalışanı ilgilendiren bu toplantıda, görüş ve taleplerin paylaşılıp taraflar ortasında mutabakatın sağlanması hedeflenecek.
İŞÇİ HAK KAYBINI,İŞVEREN MALİYETİ DÜŞÜNÜYOR
Kıdem tazminatı konusunda gerek personel gerekse de patron kısmının temsilcileri ortasında değerli görüş ayrılıkları bulunuyor. Türk-İş ve Hak-İş hak kaybı olmaması konusunda fikir birliğine varırken, yeni sistem konusunda farklı görüşü savunuyor.
Türkiye’nin en büyük personel örgütü olan Türkiye Personel Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), kelam konusu düzenlemeye karşı harekete hazırlanıyor. TÜRK-İŞ Genel Lideri Ergün Atalay, yaptığı açıklamada, bu yılki 1 Mayıs’ın temasının kıdem tazminatı olmasını ve kutlamaların da Türkiye’de en ağır örgütlü emekçinin çalıştığı Kocaeli’de yapılmasını kararlaştırdıklarını söyledi.
Türk-İş, yeni sistem yerine yalnızca kıdem tazminatını alamayanlarla ilgili mevzuat düzenlemesi yapılmasını isterken, Hak-İş herkesin kıdem tazminatını alabileceği kapsamlı bir düzenlemenin yapılabileceğini belirtiyor.
Mevcut kıdem tazminatı sisteminin sıkıntıları çözmediğini vurgulayan Hak-İş, fon sistemine geçilmesi halinde ise bunun devlet teminatında olması gerektiğini, DİSK ise kıdem tazminatını tartışmaya açmanın, çalışanların aleyhine olduğunu savunarak, fon sisteminin, hak kayıpları manasına geleceğini ileri sürüyor.
Yeni düzenlemeye karşı sesini yükseltmeye hazırlanan bir başka emekçi örgütü de Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK). DW Türkçe’ye konuşan DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu, “Kıdem tazminatı bizim kırmızı çizgimiz, son kalemiz. Bu düzenlemenin hayata geçmesine müsaade vermeyeceğiz” diyor.
Son 45 yılda pek çok hükümetin kıdem tazminatına göz diktiğini ancak başarılı olamadığını vurgulayan Çerkezoğlu, “Kıdem tazminatı Türkiye’de emekçi sınıfının 1936’dan beri en temel haklarından biridir. Kıdem tazminatı fona devredilirse, çalışanlar en temel iş teminatlarını kaybedecek” diye konuşuyor.
Resmi bilgilere nazaran işsizliğin 4 milyonu aşarak rekor kırdığını hatırlatan DİSK Lideri, “Böyle bir kriz ortamında, bir de kıdem tazminatına göz diken bir fon oluşturulursa, işverenlerin çalışanları işten çıkarması hızlanacak ve işsizlik daha da artacaktır” değerlendirmesinde bulunuyor.
Kıdem tazminatıyla ilgili düzenlemeye sıcak bakan patron sendikası TİSK, kıdeme hak kazanma mühletinin 1 yıldan 3 yıla çıkartılması, 30 günlük fiyatın 15 güne çekilmesi gerektiği görüşüne sahip. Yeni sistemin nitelikli iş gücü sirkülasyonunu artırmayacak biçimde olmasını isteyen TİSK, iş ve iş yerine aidiyetin kaybolmaması gerektiği vurgusunu yapıyor.
TOBB’a bağlı odalar ise mevcut kıdem sisteminin büsbütün değişmesi ve işletmelerin üzerindeki kıdem maliyetinin düşürülmesini talep ediyor.
YILLIK KIDEM 30 GÜN ÜZERİNDE HESAPLANIYOR
Türkiye’de birinci defa 1936’da çıkarılan İş Yasası ile uygulanmaya başlayan kıdem tazminatı, bir iş yerinde en az 1 yıldır çalışan çalışanın muhakkak kurallar oluştuğunda işten ayrılırken aldığı toplu ödeme meblağını söz ediyor.
Kıdem tazminatı hesaplanırken, emekçinin işten ayrılırken giydirilmiş en son brüt fiyatı temel alınıyor. Çalışana, iş yerinde geçirdiği her bir yıl için bir aylık (30 gün) brüt fiyatı fiyatında ödeme yapılırken, bu ödemeden yalnızca damga vergisi kesiliyor. Bu müddet, toplu iş kontratlarındaki unsurlardan kaynaklı olarak 30 günden fazla olabiliyor.
İşçinin mukavelesinin “İşveren tarafından düzgün niyet ve ahlak kurallarına karşıtlık dışındaki nedenlerle emekçi tarafından sıhhat, düzgün niyet ve ahlak kurallarına terslik yahut iş yerinde işin durması üzere sebeplerle askerlik misyonu nedeniyle emeklilik hakkının elde edilmesi yahut bu kapsamda gereken sigortalılık mühleti ve prim gününün doldurulmasıyla bayan personelin evlenmesi ve çalışanın ölümü” ile feshi halinde kıdem tazminatı ödeniyor.
AVUSTURYA MODELİ NEDİR?
Kıdem tazminatı sisteminde 2003’te değişiklik yapılan Avusturya’da patronun muhakkak dönemlerle ödediği para, bir fon tarafından yönetiliyor.
Avusturya’da çalışanların kıdem tazminatları bir havuzda değil kendileri ismine açılan bir hesapta birikiyor. Böylelikle çalışanın hesabında biriken fona devlet ve patronlar dokunamıyor. Bu modelde, her ay personel fiyatlarının muhakkak bir ölçüsü, kıdem tazminatı fonuna aktarılıyor.
Yorum Yok