Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Kısım Lideri ve Afet İdaresi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Murat Utkucu, iklim değişikliğinin beklenmedik yağışlar ya da kuraklığa neden olduğunu, bunun sonucu göl düzeylerinin azalabildiğini yahut deniz düzeylerinin yükselebildiğini belirtti.
Göl ve deniz düzeylerindeki değişikliğin tektonik olarak yer kabuğu üzerindeki yükleri etkilediğine işaret eden Utkucu, Laf konusu yükün değişimine bağlı olarak sarsıntıların tetiklenebileceğini kaydetti.
Bunun Fazla yavaş işleyen bir süreç olduğunun altını çizen Utkucu, “Yer kabuğundaki sıvı, zelzele tetiklemesine ya da sarsıntıların oluşumuna tesir eder Ancak bunlar genelde 4 büyüklüğünün altındaki Ufak sarsıntılardır.” dedi.
BARAJLARIN ETKİSİ
Bu Cin sarsıntılara baraj gölleri üzerinden örnekler veren Utkucu, şunları söyledi:
“Su düzeyinin yükselmesiyle baraj göllerinde su tutulmasıyla birlikte zelzele sayılarının arttığı görülüyor. Dünya üzerinde Türlü barajlarda bu durum teyit edilmiş ve su düzeylerindeki değişimlerin, bir yerde azalan suyun ya da suyun bir yerde depolanmasının zelzeleleri tetiklediği görülmüş.
Bunlardan en meşhuru Hindistan’daki Koyna Barajı’dır. Bunun örnekleri Mısır’da Asvan Barajı’nda, Yunanistan’da Kremasta Barajı’nda yaşanmış. Bizde de Keban Barajı’nda, Atatürk Barajı’nda su tutulmaya başladıktan sonra Ufak sarsıntıların sayılarında artışlar oluyor.”
Su düzeylerindeki değişimin zelzele oluşturmadığını, sıfırdan bir zelzele üretmediğini lakin zelzele oluşumunu biraz geriye çektiğini vurgulayan Utkucu, suyun sarsıntısı tetikleme formu hakkında şu bilgileri verdi:
“Barajda su tutulmaya başlayınca su yükü oluşuyor, o yükle yer kabuğunda istikrar bozuluyor. öbür bir halde ise biriken su yer kabuğunun derinliklerine kayaçların gözeneklerinden sızıyor, zelzelelerin oluştuğu derinliğe birkaç ayda ulaşabiliyor, gözenek sıvı basıncı dediğimiz kayganlaşmayı kolaylaştıran, fay üzerinde dengeyi değiştiren bir konu. Bir nevi fay sınırına rahat kayabilsin diye yağ dökmüş üzere bir tesir oluşturuyor. Su tutulmaya başladıktan sonra zelzele sayıları artmaya başlıyor. Terminolojide bu zelzeleler daha Evvel ‘tetiklenen depremsellik’ olarak isimlendiriliyordu, şu anda ‘neden olunmuş depremsellik’ sözü kullanılıyor.”
VAN GÖLÜ ÖRNEĞİ
İklim değişikliğinde, sera gazlarının yanında güneşteki faaliyetlerin de tesirli olduğunu bildiren Utkucu, güneşin yüzeyinde görülen karanlık noktalar olan güneş lekelerinin mevsimlere, münasebetiyle da yağış rejimine tesir ettiğini, bunun da yer kabuğunun üzerindeki ya da altındaki sıvı ölçüsünü etkileyerek zelzele oluşumlarını tetiklediğini anlattı.
Van Gölü’ndeki su düzeyi değişimlerini incelediğinde buradaki değişimlerin sarsıntıları tetiklediğini gördüğünü aktaran Utkucu, “Fay kırılmaya yaklaşmış, bardak taşmak üzere; bu su birikmesi, su düzeyinin değişmesi, sıvının tesiri, bardağı taşıran damla oluyor. Yeni bir fay sınırı oluşturmuyor, olduğu yerde fay var.
Fay sınırı tahminen 300 Yıl güç biriktiriyor, kırılmaya yaklaştığında ise Van Gölü’nde olduğu üzere su düzeyi, iklim değişikliğinin tesiriyle alçaldı. Bu alçalma da dengeyi değiştirdi, 2016 yılında olacak zelzelenin tarihini 2011’e çekti yani üç Çehre yılda bir olan sarsıntının tarihini 4-5 Yıl kadar öne çekti.” değerlendirmesini yaptı.
“MİLYONLARCA YIL SONRA ETKİLEYEBİLİR”
ABD Havacılık ve Uzay Ajansında (NASA) misyonlu jeofizikçi Eric Fielding de iklim değişikliğinin zelzele oluşumunu tetiklemesinin lakin Fazla uzun dönemlerde Mümkün olabileceğini söyledi.
Fielding, “Şu Lahza yaşadığımız iklim değişikliğinin, zelzeleler üzerinde tesirinin olduğunu düşünmüyorum. Zira zelzeleler yerin Fazla altında başlıyor. Öte yandan milyonlarca Yıl sonra iklim değişikliği, zelzeleler üzerinde tesire sahip olabilir.” dedi.
Kuzey yarımkürenin, 10-20 bin Yıl evvel, Finlandiya ve İsveç üzere ülkelere kadar ulaşan Aka bir buz katmanına sahip olduğundan ve bu buz kütlesinin 5 binden Çok Yıl boyunca erimesiyle buzulların tetiklediği sarsıntıların meydana geldiğinden bahseden Fielding;
“Bu, yer kabuğunun derinlerini etkileyebilecek büyüklükteki bir değişimdi. Havadaki birkaç derecelik ısı değişikliği, farklı ölçülerdeki yağışlar üzere şu Lahza yaşadığımız şeyler Aka coğrafyalardaki sarsıntıları tetiklemez.” görüşünü paylaştı. (AA)
Yorum Yok