Osmanlı Devleti devrinde Mısır kökenli Ortodoksların dini merkezlerinden olan Sina Aziz Manastırı ve Başpiskoposluğu’na bağlı olarak İstanbul’un Balat semtinde Aya Yani Kilisesi ve Manastırı kuruldu.
Mısır’ın Osmanlı Devletinden ayrılması, 1923’te de Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulmasının akabinde cemaat vakıflarına yönelik 1935’te 2762 sayılı mülga Vakıflar Kanunu çıkarıldı.
“MAZBUT VAKIFLAR” ORTASINA ALINDI
Kanunla vakıfların mal edinmesinin önüne geçildi. Ayrıyeten vakfedenin soyundan gelen Özel bir yöneticisi olmayan ve Evkaf Nezareti tarafından yönetilen vakıflar, mazbut vakıflar (yönetimi yönetime geçen vakıflar) olarak isimlendirildi. 1936 Beyannamesi olarak bilinen beyannameyle de vakıflara mal bildiriminde bulunmaları istendi.
Vakıflar Yönetimi tarafından 1977’de yapılan teftiş sonucu düzenlenen rapor uyarınca kilise ve yeri, mazbut vakıflar ortasına alındı. 2002’de yapılan yasal değişiklikle ise cemaat vakıflarının mal edinmesinin önündeki Mani kaldırıldı. Daha Evvel kayıt altına alınanların, müracaat halinde iadesine İmkan tanındı.
Bunun üzerine, Sina Aziz Manastırı ve Başpiskoposluğu, vakfın mazbut halinin sona erdirilerek idaresinin tekrar cemaatlerine bırakılmasını, taşınmazın da cemaatten oluşturulacak vakıf idaresine iade edilmesi talep etti.
BİREYSEL MÜRACAATTA BULUNDULAR
İdarenin, yapılan müracaata yanıt vermeyerek, başvuruyu zımnen reddetmesi üzerine, Başpiskoposluk, mevzuyu mahkemeye taşıdı. Açılan davada, Mahallî mahkeme ret kararı verdi, Danıştay da bu kararı hukuka Müsait buldu. Bunun üzerine Başpiskoposluk, Anayasa Mahkemesine ferdî müracaatta bulundu.
Başvuruyu inceleyen Yüksek Mahkeme, Anayasa’nın 36’ncı hususunda garanti altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki makul müddette yargılanma hakkının ve Anayasa’nın 35’inci hususunda teminat altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine hükmetti. İhlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması ismine tekrar yargılama yapılmak üzere, karar örneğinin Lokal mahkemeye gönderilmesi kararlaştırıldı.
“MALİKİN TASARRUF YETKİSİ KISITLANDI”
Mahkemenin kararında, Vakıflar Yönetimi kararıyla kilise ve toprağının mazbut vakıflar ortasına alındığı, idarenin yönetime geçmesine Karşın bu durumun, tapudaki mülkiyeti ortadan kaldırmadığı “ancak malikin tasarruf yetkisini kısıtladığı” Anlatım edildi.
Kilise ve manastırın, 1936 Beyannamesi uyarınca bağımsız bir vakıf niteliği kazandığı, 1977’de mazbut vakıflar ortasına alındığı aktarılan kararda, cemaat vakfı olarak görülen kilisenin Müstakil bir yapısının bulunmadığı Anlatım edildi.
5404 sayılı kanun uyarınca, mazbut vakıflar ortasına alınmasına İmkan kalmayan bir vakfın mazbut vakıflar ortasına nasıl alınabildiğinin Lokal mahkeme ve Danıştay tarafından verilen ret kararlarında gereğince açıklanmadığı aktarılan kararda, iade talebinin şartları istikametinden de rastgele bir değerlendirmenin yapılmadığı bildirildi.
Yüksek Mahkemenin kararında, şu tabirlere yer verildi:
“1977 yılına kadar cemaati tarafından fiilen kullanıldığı şahsen idarece tespit edilen kilise ve yerinden ibaret olduğu belirtilen bir taşınmazın Aleni bir kanun kararına dayanılmaksızın yönetimin Biricik taraflı süreciyle mazbut vakıflar ortasına alınarak idaresine el konulduğu ve iade talebinin de bu idari sürece dayalı olarak reddedildiği öne sürülen müracaatta, müracaatçının davanın sonucuna tesirli, başka ve Aleni Cevap gerektiren müdahalenin kanuniliğine ait tez ve itirazları mahkemelerce ilgili ve kâfi bir münasebet ile yanıtlanmamıştır.
MÜLKİYET HAKKI İHLAL EDİLDİ
Ayrıca idari sürecin desteği olan 1936 Beyannamesinin verildiği tarihten uzun yıllar sonra ortaya çıkan bir içtihada dayalı olarak bu beyanname uyarınca dini faaliyete husus mal varlığının bağımsız bir vakıf olarak kabulü ile mazbut vakıflar ortasına alma tarafındaki uygulama da öngörülebilir değildir. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.” (AA)
Yorum Yok