Avrupa Emniyet ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi’nin 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve 28’inci Devre Milletvekili genel seçimi kapsamında görevlendirdiği Seçim rasat Heyeti’nin Ara raporu bugün yayınlandı. Norveç’ten Büyükelçi Jan Petersen’in başkanlık ettiği heyet, 29 Nisan 2023 tarihinde vazifeye başlamıştı.
Heyetin çekirdek kümesi çalışmalarını Ankara’dan sürdürürken, 7 Nisan’da memleketler arası uzmanlar ve 28 uzun Devre gözlemci vazifelerine başladı. AGİT ayrıyeten Üye devletlerden, seçimden birkaç gün Evvel 350 şahıstan oluşan kısa müddetli gözlemci talebinde bulundu.
Seçime 16 gün kala yayımlanan raporda, heyetin müşahedelerine, şimdiki gelişmelere, demokratik seçimler için tekliflere ve daha Evvel yapılan tekliflerin ne ölçüde hayata geçirilip geçirilmediğine ait değerlendirmelere yer verildi.
“ADAYLAR KIŞKIRTICI BİLDİRİLER VERMEKTE VE Misli BİR LİSAN KULLANMAKTA”
Rapordan öne çıkan başlıklar şöyle:
– “DKİHB SGH’nin görüştüğü bütün muhatapları, seçimlerin seçmenlere siyasi alternatifler ortasından gerçek bir seçim yapma imkanı sağladığı konusunda hemfikirlerdir. Siyasi partiler, ülke genelinde etkin olarak kampanya yürütmektedirler ve zelzele sonrası düzgünleşme, ulusal savunma ve iktisadın durumu üzere kampanya iletilerini duyurmak için toplumsal ağları kullanmaktadırlar. Siyasi yelpazenin dört bir tarafından seçime katılan adaylar, çevrimiçi de iç olmak üzere, karşılıklı olarak kışkırtıcı bildiriler vermekte ve Misli bir lisan kullanmaktadırlar. DKİHB SGH’nin Türkiye’nin güneydoğusunda görüştüğü birtakım siyasi parti muhatapları, kampanya faaliyetlerine karşı fizikî ve idari maniler gösterildiğinin yanı Dizi devlet yetkililerinin destekçileri üzerinde baskı uyguladığını da argüman etmişlerdir.
– Mevzuat, Anlatım ve medya özgürlüğü getirmekte ve seçime katılan adayların seçim kampanyalarının tarafsız bir biçimde yayınlanmasını sağlamaktadır. Lakin, DKİHB SGH’nin görüştüğü pek Fazla muhatap, web sitelerinin sık sık engellendiğine, içerik kaldırma taleplerine ve Anlatım özgürlüğüne ait yasal kısıtlamaların kullanıldığına dikkat çekmiştir. DKİHB’nin daha evvelki bir tavsiyesine Karşın hakaret ceza gerektiren bir kabahat olmaya devam etmektedir ve çoğunlukla terörle ilgili suçlamalarla bağlantılılandırılarak eleştirel gazetecilere karşı sıklıkla kullanılmaktadır. DKİHB SGH’nin görüştüğü pek Fazla muhatap, nihayet yıllarda yüklü olarak muhalefetle irtibatlı medya kuruluşlarına yönelik orantısız ve seçici yaptırımların uygulandığını argüman ederek, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) bağımsızlığı ve tarafsızlığıyla ilgili kaygılarını lisana getirmişlerdir.
İSTANBUL MUKAVELESİ DETAYI
– Türkiye, demokratik iştiraki artırmak için Gerekli yasal değişiklikleri yapmak üzere Mart 2021’de bir Ulusal İnsan Hakları hareket Planı uygulamaya koymuştur. Bununla birlikte, birçok memleketler arası kurum başta toplanma ve örgütlenme özgürlüklerine getirilen sınırlamalar ile Anlatım ve medya özgürlüğü ve internet kullanım özgürlüğü de iç olmak üzere uygar ve siyasi haklara hürmet gösterilmesi konusundaki tasalarını lisana getirmeye devam etmiştir. Anayasa ile teminat altına alınmasına karşın, memleketler arası aktörler ve DKİHB SGH’nin görüştüğü Türlü muhatapları, yargının bağımsızlığına ait kaygılarını lisana getirmeye devam etmektedir. Birtakım DKİHB SGH muhatapları muhalefet partilerine ve destekçilerine, Özellikle de Halkların Demokratik Partisi’ne (HDP), yönelik sistematik amaç alma olarak algıladıkları durumla ilgili telaşlarını lisana getirmişlerdir. HDP hakkında Mart 2021’de başlatılan kapatma davası hâlâ devam etmektedir.
– Anayasa bayan erkek eşitliğini garanti altına almaktadır. Lakin, bayanlar siyasette ve liderlik konumlarında hala gereğince temsil edilmemektedirler. var mecliste 577 vekilin 100’ü (yüzde 17) bayanlardan oluşmaktadır. 17 bakandan yalnızca biri bayandır. Belediye liderlerinin yalnızca yüzde 3’ü, muhtarların yüzde 2’si ve Mahallî meclis üyelerinin ise yüzde 11’i bayandır. 2018’de hükümet, toplumsal ömrün her alanında toplumsal cinsiyet eşitliğini desteklemek için Bayanın Güçlendirilmesine ait Strateji Evrakı ve aksiyon Planını kabul etmiştir. Türkiye, 20 Mart 2021’de Bayana Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi’nden (İstanbul Sözleşmesi) çekilmiştir.
“MEVZUAT, DEMOKRATİK SEÇİMLERİN YÜRÜTÜLMESİ İÇİN Temel HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLAMAYA DEVAM ETMEKTEDİR”
– DKİHB’nin daha Evvel paylaştığı tavsiyesine karşın, mevzuat, demokratik seçimlerin yürütülmesi için Temel hak ve özgürlükleri kısıtlamaya devam etmektedir ve mevzuatın ek kısıtlamalar getirmesine müsaade verilmektedir.
– Mart 2022’de Beyaz Parti ve MHP’nin teklifi üzerine TBMM’de 7393 sayılı kanun kabul edilmiş olup Laf konusu Kanun, seçimlerin yasal çerçevesinde birtakım Kıymetli değişiklikler getirmiştir. … Yapılan bu değişiklikler DKİHB’nin daha Evvel paylaştığı Meclis’e girme barajının düşürülmesi ve görme engelli seçmenlerin iştirakini kolaylaştırmaya ait tavsiyelerini dikkate almıştır. Fakat, seçim etrafları ortasındaki koltuk dağılımı, seçmen ve Namzet hakları, kampanya finansmanı düzenlemesi, partizan olmayan rasat ve seçim uyuşmazlıklarının tahlili ile ilgili DKİHB’nin tavsiyeleri de iç olmak üzere, Ofisin verdiği ve uzun vakittir bekleyen tavsiyelerinin birçok dikkate alınmamıştır.
– Seçimlerin yürütülmesi ve sürecin düzenlenmesi konusunda yegane kontrol sorumluluğu YSK’ye aittir. YSK her biri birinci Sınıf (kıdemli) yargıçlar ortasından altı-yıllık mühlet ile atanan yedi asil ve dört yedek üyeden oluşan Daima bir şuradır. bütün YSK üyeleri erkek üyelerdir. … Yedi üyeden oluşan İlçe Seçim Konseylerine bir Yargıç başkanlık etmekte ve Şura iki devlet memuru ve dört siyasi parti temsilcisinden oluşmaktadır. 2022’de yapılan yasal değişiklikler ile Vilayet ve İlçe Seçim Kurulları’nının üyelerinin yargıdan seçilme sistemi değiştirilmiştir. DKİHB Seçim rasat Heyetinin birtakım görüşmelerinde yeni Nakil tarzının yargı üyelerinin siyasi tesir altında kalma mümkünlüğünü artırabileceği konusunda kaygılar lisana getirilmiştir.
“SEÇİMLERİN YÜRÜTÜLMESİNİN ÖNÜNDE BÜYÜK BİR Mani OLMADIĞI SONUCUNA VARMIŞTIR”
– Şu anne kadar seçim yönetimi uyulması gereken yasal mühletlerin birçoklarına sadık kalmış olup yalnız seçmen listelerinin mutlaklaştırılması ve oy kullanma yerlerinin belirlenmesi mevzularında belirlenen mühletlere uyulmamıştır. Mart ve Nisan aylarında YSK sarsıntıdan etkilenen vilayetlerde altyapının aldığı hasarı tespit etmek için kontrol yapmış ve seçimlerin yürütülmesinin önünde Aka bir Mani olmadığı sonucuna varmıştır. Fakat seçim yönetimlerine ilişkin tesislerin 15 ilçede yerinin değiştirilmesi gerekmiş ve pek Fazla oy kullanma yeri için alternatif lokasyonlar belirlenmeye çalışılmıştır. Yasal yükümlülüğüne Karşın YSK aldığı bütün kararları kamuoyu ile paylaşmamıştır.
– DKİHB’nin yaptığı görüşmelerde pek Fazla Defa zelzele sebebiyle yer değişikliği yapan seçmenlerin Aka bir kısmının adres değişikliğini yapmamış olma ihtimali konusunda telaşlar paylaşılmış, kimi görüşmelerde kayıt müddeti daha uzun olsaydı daha Çok sayıda yer değişikliği yapmış seçmenin adreslerini güncelleyebilecek olabileceği Anlatım edilmiştir. Kimi siyasi partiler ve sivil cemiyet kuruluşları DKİHB SGH’yi zelzeleden etkilenen seçmenlere seçim gününde ikamet adreslerine dönebilmeleri için ulaşım imkanı sağlama planları konusunda bilgilendirmiştir. Dahası, Yükseköğretim Konseyi’nin 30 Mart tarihli ülke genelinde Çehre yüze eğitime Geri dönme kararı ve etkilenen öğrencilerin bu durumda okudukları vilayetlere ikametlerini taşımak için yalnız üç gününün kalması konusunda telaşlar de lisana getirilmiştir.
“ADAY LİSTELERİNDE 372 (YÜZDE 20) BAYAN Namzet BULUNMAKTADIR”
– 31 Mart olarak tayin edilen nihayet tarih prestiji ile YSK dört adet cumhurbaşkanını adayı kayıt altına almıştır. Kayıt altına alınan adaylardan hiçbiri bayan değildir. Milletvekili genel seçimleri için 24 siyasi partiden gelen 1.849 Namzet ile 151 Müstakil Namzet YSK tarafından kayıt altına alınmıştır. Adaylık için kayıt niteliklerine haiz olmadıkları gerekçesiyle YSK yedi cumhurbaşkanlığı Namzet adayı ile sekiz Müstakil Milletvekili adayının kayıt müracaatlarını reddetmiş; dokuz cumhurbaşkanlığı adayının ise Gerekli dayanak imza sayısına ulaşamaması münasebeti ile reddetmiştir. 13.037 Milletvekili adayının içinden yüzde 25 kadarı bayandır. Namzet listelerinde 372 (yüzde 20) bayan Namzet bulunmaktadır.
“CHP’Lİ ANKARA BELEDİYE LİDERİ DA KAMPANYA İÇİN AÇILIŞLARI KULLANMIŞTIR”
– bütün Aka siyasi partiler, zelzelede hayatını kaybedenlere hürmet göstermek emeliyle daha sakin bir kampanya yürütme niyetlerini Anlatım etmişlerdir. Lakin, karar süren kutuplaşmayı yansıtan kampanyanın tonu, çevrimiçi olanlar da iç olmak üzere, ekseriyetle çatışmacı olmuştur. Siyasi yelpazeden Çeşitli adaylar karşılıklı olarak kışkırtıcı ve Misli bir lisan kullanmışlar, misyondaki Cumhurbaşkanı öteki adaylara ve muhalefet partilerine tekraren terör destekçisi olarak atıfta bulunmuş ve birtakım muhalif siyasetçiler var hükümeti ‘faşist’ olarak yaftalamışlardır. Mevzuat devlet ve Mahallî idarenin kaynaklarını kampanya emeliyle kullanmasını yasaklarken, vazifedeki Cumhurbaşkanı Kıymetli halk ve altyapı projelerinin açılışında kampanya ögelerini içeren Çeşitli konuşmalar yapmış ve CHP’li Ankara Belediye Lideri da kampanya için halk altyapı açılışlarını kullanmıştır.
– YSP ve TİP adayları dışında, DKİHB SGH gözlemcileri tarafından izlenen mitinglerin birçoklarında bayan adaylar bariz bir biçimde yer almamaktadır. Kimi iktidar partisi ve üst seviye hükümet yetkilileri, ayrımcı bir lisan kullanarak muhalefet ittifakına atıfta bulunmakta ve ittifakı LGBT topluluğu ile ilişkilendirmektedirler. CHP, YSP, Deva ve GÜZEL Parti üzere birtakım siyasi partiler, bayan eşitliğini savunma, bayana yönelik şiddetle uğraş ve İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmeye gönderme yapan bildirilerle bayanları amaç almaktadır.
“KAMPANYA FİNANSMANINA AİT EVVELKİ TAVSİYELER DİKKATE ALINMAMIŞTIR”
– Kampanya finansmanı, Siyasi Partiler Kanunu ve Cumhurbaşkanlığı Seçimi Kanunu ile düzenlenmektedir ve YSK düzenlemeleri ile desteklenmektedir. Kampanya finansmanını düzenleyen yasal çerçeve, nihayet seçimlerden bu yana değişmemiş ve kampanya harcama limitlerinin getirilmesi, kampanya finansmanının şeffaflığının artırılması ve nezaret düzeneğinin aktifliğinin artırılması da iç olmak üzere DKİHB ve Yolsuzluğa Karşı Devletler Kümesi’nin (GRECO) daha evvelki tavsiyeleri dikkate alınmamıştır.
“MEDYA ORTAMI KUTUPLAŞMIŞTIR”
– Medya ortamı çeşitlilik gösteriyor olsa da kutuplaşmıştır. DKİHB SGH’nin görüştüğü pek Fazla muhatap, yayın, basılı ve çevrimiçi kuruluşların ezici çoğunluğunun iktidardaki nizamı kayırdığına dair kaygılarını lisana getirmiştir. Çevrimiçi medya ve toplumsal ağlar, DKİHB SGH muhatapları tarafından klasik medyaya kıyasla daha Müstakil olarak algılanmakla birlikte, birçoğu web sitelerini ve Biricik tek sayfaları engellemeye yönelik uygulama ve ayrıyeten seçim yönetimi de iç olmak üzere 25’in üzerinde idari ve yargı ünitesi tarafından verilen web sitelerinden ve toplumsal ağlardan içeriğin kaldırılmasına yönelik resmi talepler hakkında tasalarını lisana getirmiştir.
– Ceza Kanunu’nda yer Meydan hakaret kararları, halk görevlilerine, Cumhurbaşkanı’na ve devlet sembollerine hakaret için ağır cezalar içermektedir. nihayet yıllarda, AGİT Medya Özgürlüğü Temsilcisi (RFoM ), bu Cin kararların terör suçlamalarıyla ilişkili olarak var nizamı eleştiren gazetecilere karşı tertipli olarak uygulandığı istikametindeki telaşlarını tekraren lisana getirmiştir. DKİHB SGH’nin görüştüğü pek Fazla muhatap, Ekim 2022’de basın kanunlarında ve Ceza Kanununda yapılan ve halk barışını bozmaya elverişli formda halkı galeyana getirmeyi amaçlayan gerçeğe karşıt bilgilerin yayılmasına mahpus cezası getiren değişiklikleri, iktidar partisini eleştiren haberlere karşı caydırıcı bir tesire sahip olmakla eleştirmiştir. Laf konusu değişiklikler, Venedik Komitesi ve AGİT Medya Özgürlüğü Temsilcisi tarafından da telaşla karşılanmıştır.
– DKİHB SGH’nin görüştüğü pek Fazla muhatap, nihayet yıllarda yüklü olarak muhalif medya kuruluşlarını gaye Meydan orantısız ve seçici yaptırımlar olduğunu argüman ederek, kurumun bağımsızlığı ve tarafsızlığına ait telaşlarını lisana getirmiştir. Yetkililere nazaran, RTÜK kararlarını tarafsız bir halde ve kanunlara Müsait olarak almaktadır. … 14 Nisan’da CHP, TRT’yi partiye taraflı haber yapmak ve eşit olmayan muamelede bulunmakla suçlayarak savcılığa kabahat duyurusunda bulunmuştur.
– DKİHB’nin uzun müddettir tekrar ettiği tavsiyesine karşın, anayasal olarak korunan haklar ve mutlaklaşmış seçim sonuçlarıyla ilgili olanlar da iç olmak üzere, Anayasa uyarınca YSK kararlarına karşı yargıya gitme yolu Aleni değildir. Yasal çerçeve, kampanyayla ilgili şikayetlerin yapılabilmesi için bir sistem oluşturmamaktadır. Uygulamada, bu Cin müracaat dilekçeleri seçim organlarına, Valiliklere, kolluk kuvvetlerine ve mahkemelere sunulabilmektedir.” ANKA
Yorum Yok